Sivrisineklerin İnsanları Bulma Yolları
Sivrisinekler pek çok bölgede yalnızca rahatsız edici ısırıklarına neden olmakla kalmaz, aynı zamanda dang humması, sarı humma, Zika virüsü ve sıtma gibi ciddi hastalıkların yayılmasına da yol açar. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, tek başına sıtma 2022’de 600.000’den fazla insanın ölümüne neden olmuştur.
Bu nedenle bilim insanları, sivrisineklerin insanları nasıl bulduğunu ve ısırıklarını nasıl önleyebileceğimizi anlamak için araştırmalar yapmaktadır.
Kızılötesi Algılama Kullanıyorlar
Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara’daki araştırmacılar, sivrisineklerin insanları bulmak için kızılötesi algılama yeteneklerini kullandıklarını ortaya koymuşlardır. Önceki çalışmalar, sivrisineklerin nefesimizdeki karbondioksiti ve vücut kokularımızı algılayarak bize doğru geldiklerini göstermişti. Ancak bu yeni çalışma, kızılötesi algılamanın da önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor.
Kızılötesi Algılamanın Önemi
Sivrisineklerin görüşü zayıftır ve kokular rüzgar gibi faktörlerle dağılabilir. Bu nedenle araştırmacılar, kızılötesi algılamanın sivrisinekler için daha güvenilir bir yöntem olabileceğini düşünmektedir.
“Araştırdığımız sivrisinek türü olan Aedes aegypti, insan konakçı bulmada son derece yetenekli.” diyor UCSB moleküler biyoloğu Nicholas Debeaubien.
Deneylerle Doğrulandı
Araştırmada, her biri 80 dişi sivrisineğin bulunduğu kafeslere farklı “sahte konakçılar” yerleştirildi. Bu konakçılar, termoelektrik plakalar, insan nefesindeki karbondioksit konsantrasyonu ve insan kokularından oluşuyordu.
Bazı plakalar insan derisi sıcaklığı olan 34 dereceye ayarlanırken, diğerleri 29,5 derecelik ortam sıcaklığında tutuldu. Sivrisineklerin davranışları 5 dakika boyunca videoya kaydedildi.
Sonuçlar, sivrisineklerin yalnızca karbondioksit, koku veya kızılötesi gibi tek bir uyarana değil, bu faktörlerin kombinasyonuna tepki verdiğini gösterdi.
Kızılötesi radyasyon yayan plakaların, karbondioksit ve insan kokusu ile birlikte kullanılması, sivrisineklerin konak arama davranışını iki katına çıkardı.
Araştırmacılar ayrıca, sivrisineklerin antenlerinde bulunan ve sıcaklığa duyarlı bir protein olan TRPA1’in kızılötesi algılamada rol oynadığını doğruladı.
Bu proteinin genini etkisiz hale getirdiklerinde, sivrisineklerin kızılötesi ışınlara tepki vermediği gözlemlendi.
Sivrisinek Isırıklarını Önleme
Bu bulgular, sivrisineklerin neden özellikle açıkta kalan deriye yöneldiğini ve bol giysilerin neden sivrisinek ısırıklarını önlemede etkili olduğunu açıklamaya yardımcı oluyor.
Bol giysiler, vücut ısısından yayılan kızılötesi ışınları dağıtarak sivrisineklerin bizi algılamasını zorlaştırır.
Araştırmacılar, bu keşfin sivrisineklerle mücadelede yeni yöntemlerin geliştirilmesine yol açabileceğini belirtiyor. Örneğin, cilt sıcaklığındaki termal radyasyonu taklit eden tuzaklar kullanılarak sivrisinekler yakalanabilir.
