GSM ve İnternet Zamları Skandalı
Son 10 gündür Türkiye, telekom şirketlerinin GSM ve internet abonelik paketlerine yaptığı yüzde 300’lere varan zamlarla çalkalanıyor. Şirketlerin üst düzey yöneticileri, Türkiye’de internetin zamlara rağmen sudan ucuz olduğunu öne sürerek adeta dalga geçiyor. Üstelik mobilde tarifelerin BTK onayı gerektirmemesi, şirketlerin müşterilere yeni zamları dayatmalarına olanak sağlıyor.
Gerçekler Ne Diyor?
Resmi bir açıklama yapılmasa da sektör yetkilileri, yüzde 300’e varan sözleşme yenileme zamlarına “2022’den bu yana geçen iki yıllık sürede enflasyon kümülatif olarak yüzde 280 arttı. Bu dönemde şirketler yeterli zammı yapmadı, erteledi.” kılıfını uyduruyor. Ancak gerçekte durum böyle değil.
Rekor Gelir Artışları
TÜİK verilerine göre, 2022 Ocak-2024 Mart ayları arasındaki enflasyon artışı yüzde 221. Ancak bu dönemde operatörlerin abone başına gelirleri yüzde 240’a varan oranlarda arttı. Dolayısıyla söz konusu dönemdeki enflasyonda kümülatif artış, sektörün üst yetkililerinin iddia ettiği oranların bir hayli altında. Üstelik gelirler de patlamış durumda. Yani operatörler enflasyonun altında ezilmezken müşterilerin adeta suyu çıktı.
BTK’nın Denetimsiz Zamlarına Göz Yumması
Mobilden yani cep telefonu abonelerinden başlayalım rakamları aktarmaya.
2022 yılında sektör 87,4 milyon aboneden 73,2 milyar TL gelir elde etmiş yani abone başına gelir 838 olmuş. Bu rakam 2021’e göre yüzde 45,8 artmış. 2023’e gelindiğinde zam yapmadığını ileri süren sektörün gelirleri adeta fırlamış. Enflasyon 2023’te yıllık yüzde 64’te kalırken mobilde gelirler yüzde 84,6 artmış ve 135 milyar TL’ye ulaşmış. Abone başına gelir de bu dönemde 1.490 TL ile rekor kırmış. Bu yılın sadece ilk 3 aylık döneminde ise 92,9 milyon aboneden elde edilen gelir mobilde 47,7 milyon lirayı buldu. Son sözleşme yenileme tarifeleriyle muhtemelen tekel haline gelen 3 şirketin toplam geliri belki de 2024 toplamında 300 milyon lirayı aşacak.
Çünkü pazardaki 2’si Türkiye Varlık Fonu hissesiyle kamu yönetimindeki 1’i yabancı olan 3 şirket kafasına göre tarife belirleyebiliyor. Öyle ki pazarda yüzde 50 üzeri payı olan şirket kalmadığından tarife onaylama yetkisini askıya alan BTK da işin içinden çıktığı için 3 şirket dilediği gibi at koşturabiliyor.
Turcell’i Abonesi İhya Etmiş
Genel rakamlar böyle peki şirketler bazında rekor gelir artışları nasıl? Önce pazarda yüzde 38,2’lik payla açık ara önde olan Turkcell’den başlayalım. Şirket mobil ARPU olarak ifade edilen aylık abone gelirini 2023’te yüzde 63, 2024’ün Mart ayında ise önceki döneme göre yüzde 82 artırmış. 2022 Ocak-2024 Mart ayları arasındaki abone başına gelir artışı yüzde 239. Yani bu dönemde geçmişte zam yapılmadı vs. değil bildiğiniz Turkcell abonesi şirketini ihya etti. Şirket abone başına aylık 2024 Mart sonu itibariyle 193 TL fatura kesti. Şimdi bu aylık fatura 500 TL’leri bulacak Turkcell belki de abonesinin cebinden gelir patlaması yaşayacak.
Türk Telekom Müşterisi Rekor Hediye Etmiş
Turkcell gibi TVF ortaklığı olan kamu kardeşi Türk Telekom’da da durum pek farklı değil. Türk Telekom’un mobil pazarda payı abone sayısı açısından yüzde 26,2. Şirketin gelirleri Turkcell’e de fark atmış, 2024 ilk çeyreğinde şirket abonelerinden sağladığı geliri yüzde 88 artırmış ve abone başına geliri 146,5 olmuş. 2022 Ocak-2024 Mart ayları arasındaki abone başına gelir artışı yüzde 236. Muhtemeldir ki son çeyrekte gelen yüzde 300’ü bulan sözleşme yenileme tutarları ile bu rakam aylık sadece cep telefonu kullananlar için 500 TL’lere ulaşacak. Aboneleri Türk Telekom’u da rekora cirolara kavuşturacak.
Türk Telekom CEO’su Ümit Önal “#OperatörSoygunu” hashtagi ile faturalarına gelen zammı protesto eden abonelere geçen hafta şöyle cevap vermişti: “Türkiye’de bugün ortalama 4 kişilik bir ailede ortalama 5 ile 8 damacana su tükettiğimizi düşünelim. Bu rakamın 600-800’lik rakama geldiğini söylersek yanlış bir şey söylemiş olmayız. Buradan bir alegori yapalım: operatör tarifeleri ya da müşteri fiyatları sudan ucuz dersek, yanlış olmaz.”
Vodafone’un Duyarlı Zammı
Sektörün yabancısı Vodafone’da da durum çok farklı değil benzer şekilde cirolar en az enflasyon kadar büyümüş. Şirketin mobilde 2024 ilk çeyreğinde abone başına geliri yüzde 97 artarken 160 TL olmuş. 2023’te ise kamu sermayeli rakiplerine göre Vodafone gelir artışında geride kalarak artışı yüzde 43 ile sınırlı kalmış. Bir anlamda kamu yönetimindekiler zamma enflasyondan çok basarken özel firma belki de pazar rekabetinde avantaj elde etmek için daha temkinli duyarlı zam yapmış.
Sabit İnternet’te BTK Farkı
Mobilde zamlarda manzara içler acısı. Peki evlerde kullanılan internette vaziyet nedir? Türkiye’de sabit internette abonelerin sadece yüzde 35,3’ü batılı standartta diyelim fiber internet abonesi. Yani kullanıcıların 3’te 2’si daha geri bir altyapıdan internet temin ediyor. Hal böyle olunca kesintiler hız kayıpları şikayetleri de çığ gibi büyüyor. Ama milyarlarca liralık gelirlere imza atan şirketlere kamu otoriteleri tarafından yaptırım olmayınca yatırıma iştahını kabartmak da pek mümkün görünmüyor.
Sektörün Ezici Çoğunluğu Türk Telekom
Sektörün ezici çoğunlukla pazar lideri yüzde 55’lik payla Türk Telekom. İkinci sıraca Turkcell’in şirketi yüzde 14,4 pazar payı ile Superonline geliyor. Bunu da yüzde 8,5 payla Vodafone izliyor. Sektörde Turknet’in pazar payı yüzde 6,8. Geri kalan şirketlerde sabit internette yüzde 15’lik Pazar payını yönetiyor.
Sabit İnternette de Zamlar
Genişbant internette 2023’te yıllık gelir 35,5 milyar lirayı aştı. 2024’ün ilk 3 ayında ise bu rakam zamlarla 12,5 milyarı lirayı yakaladı. Ancak asıl zamlar bu tarihten sonra gelmeye başladı. Yine de sabit internete gelen zamlar da tüketicilerin dudaklarını uçuklattı.
