Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Hükümete Enflasyon Hedef Sapması Hakkında Mektubu
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Merkez Bankası Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca enflasyon hedefine ulaşılamaması nedeniyle hedeften sapmanın nedenlerini ve alınması gereken önlemleri Hükümete yazılı olarak bildirdi ve kamuoyuna açıkladı.
2024 Yılı Enflasyonu Belirleyen Unsurlar
2024 yılı tüketici enflasyonunun seyrinde geçmiş enflasyonla endeksleme davranışlarının önemli bir etkisi oldu. Enflasyon beklentileri yıl boyunca düşüş eğilimi gösterse de yüksek düzeylerde seyretti. Yılın ilk yarısında güçlü talep koşulları enflasyonu yukarı yönlü etkilerken, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren enflasyonu düşürücü yönde etki etti. Ayrıca, Türk lirasındaki reel değerlenme enflasyondaki düşüşe destek oldu. Emtia fiyatları nisan ayına kadar yükseldikten sonra yılın kalanında genel olarak geriledi. Yılın ilk aylarında artan üretici enflasyonu, yılın geri kalan döneminde geriledi ve üretici fiyatları kaynaklı baskılar azaldı. Yurt içi üretici fiyatları 2024 yılında %28,5 oranında arttı ve tüketici enflasyonunda temel mal enflasyonunu sınırlayan bir unsur oldu. Bu gelişmeler sonucunda, 2023 yılını %64,8 seviyesinde tamamlayan yıllık tüketici enflasyonu, 2024 yıl sonunda %44,4 düzeyine geriledi. Tüketici enflasyonuna en yüksek katkı hizmet fiyatlarından geldi.
Hizmet Enflasyonu
Hizmet sektörlerinde fiyat ayarlamaları genellikle gerçekleşen enflasyona göre gecikmeli olarak yapılıyor. Kira ve eğitim kalemlerindeki gecikmeli fiyat ayarlamaları hizmet enflasyonunda ataletin sürmesine neden oluyor. Ayrıca, bu kalemler hizmet enflasyonunda hem seviye hem de atalet yönünden ayrışıyor. Diğer taraftan, lokanta-otel, eğlence-kültür, paket tur gibi talep koşullarına duyarlı bazı hizmet kalemlerinde enflasyon daha ılımlı seyretti.
Mal Enflasyonu
Geçmişe endeksleme davranışı daha az olan mal grubu enflasyonu, hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşüktü. Döviz kuru ve talep koşullarına duyarlı olan temel mal enflasyonu, özellikle dayanıklı tüketim mallarında daha ılımlı seyretti. Ancak mal grubunda enerji ve işlenmemiş gıda kalemlerindeki enflasyon, yüksek seyri ile ayrıştı. Enerji grubunda, 2023 yılında enflasyonu aşağı yönlü etkileyen meskenlere yönelik 25 m3 bedelsiz doğal gaz kullanımı uygulamasının sona ermesi, 2024 yılında enflasyonu yükseltici yönde etkiledi. Gıda grubunda ise arz koşullarına duyarlı olan taze meyve ve sebze fiyatları, belirli aylarda mevsim normallerinin üzerinde artarak enflasyon gerçekleşmelerini ve beklentilerini olumsuz etkiledi.
Para Politikası Stratejisi
TCMB, 2024 yılı boyunca para politikası duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimini ve enflasyon beklentilerini göz önünde bulundurarak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirledi. Bu çerçevede TCMB, 2023 yılı sonunda %45 olan politika faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak 2024 yılı mart ayında %50’ye çıkardı. TCMB, nisan-kasım döneminde ihtiyatlı ve sıkı para politikası duruşunu korudu ve politika faizini %50 düzeyinde sabit tuttu.
TCMB, 2024 yılı aralık ve 2025 yılı ocak aylarında politika faizini 250’şer baz puan indirerek %45’e getirdi. Bu kararda, enflasyonun ana eğiliminde, fiyatlama davranışlarında ve beklentilerdeki iyileşme ile enflasyondaki düşüşü destekleyici seviyelerde olan talep koşullarının etkisi öne çıktı.
TCMB, sıkı parasal duruşunu desteklemek ve parasal aktarımın etkinliğini artırmak amacıyla 2024 yılında çeşitli makroihtiyati politikalar uyguladı. Türk lirası mevduatın payında artış ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş hedefleri gibi mevduata yönelik düzenlemeler, bu dönemde para politikası aktarımını güçlendirdi. Kredi büyümesine yönelik düzenlemelerle aktarım mekanizması desteklendi ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçildi.
Para politikasındaki kararlı duruş, yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtasıyla aylık enflasyonun ana eğilimini düşürdü ve dezenflasyon süreci belirginleşti.
Gelecek Beklentileri
TCMB’nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Para politikası bu amaç doğrultusunda oluşturulacaktır. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı politika faiz oranı olmaya devam edecektir. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para politikası duruşu sürdürülecektir. Önümüzdeki dönemde politika faizi, enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirlenecektir. Enflasyonda belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para politikası araçları etkili şekilde kullanılacaktır. Kredi ve mevduat piyasalarında öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda parasal aktarım mekanizması ilave makroihtiyati adımlarla desteklenecektir. Likidite koşulları yakından izlenerek sterilizasyon araçları etkili bir şekilde kullanılmaya devam edilecektir.
Sıkı para politikası duruşu ve güçlü politika eşgüdümü altında enflasyonun %5 olan orta vadeli hedefe kademeli olarak yakınsayacağı öngörülüyor. Enflasyonun %70 olasılıkla, 2025 yılı sonunda orta noktası %24, 2026 yılı sonunda orta noktası %12 ve 2027 yılı sonunda orta noktası %8 gerçekleşeceği öngörülüyor.
Ancak enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları iyileşme eğilimi sergilemekle birlikte, dezenflasyon süreci açısından risk unsuru olmaya devam ediyor. Hizmet enflasyonundaki katılığın öngörülenin yüksek olması da bir risk unsuru olarak değerlendiriliyor. Gıda ve emtia fiyatları, jeopolitik gelişmeler, küresel ekonomi ve ticaret politikalarına ilişkin belirsizlikler ise enflasyon üzerindeki riskleri canlı tutuyor.
