Trump yönetimi, ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) devam etmesi için örgütün kapsamlı bir şekilde yeniden yapılandırılmasını istiyor. İki isimsiz kaynak ve Reuters tarafından elde edilen bir belgenin ortaya koyduğu üzere, ABD örgütün başına kendi adayını getirmek istiyor.
Belge, ABD’nin DSÖ’den hızlı bir şekilde çekilerek kuruluşa karşı “radikal bir yeni yaklaşım” benimsemesini öneriyor.
Önerilen reformlar arasında, mevcut Genel Direktör Tedros Adhanom Ghebreyesus’un 2027’deki görev süresi sona erdikten sonra bir ABD’li ismin göreve getirilmesi yer alıyor.
Trump, göreve gelmesinden kısa bir süre sonra DSÖ’den çekilme kararı almıştı. Reuters’ın elde ettiği bilgiler, Trump’ın “belirli şartlar altında” DSÖ’ye geri dönebileceğini gösteriyor.
Trump yönetimi, DSÖ’yü COVID-19 salgınını zayıf yönetmekle ve diğer ülkeler tarafından etkilendiğiyle suçluyor. DSÖ bu iddiaları reddetti.
ABD, DSÖ’nün en büyük finansörlerinden biriydi. ABD’nin ayrılma kararı, DSÖ’nün 2026’da baş destekçisini kaybetmesi anlamına gelecek.
Beyaz Saray Sözcüsü Kush Desai, “Yönetim, sağlık kuruluşlarıyla ilgili mevcut süreçleri gözden geçirmeye ve gerekli reformları uygulamaya devam edecek” dedi, ancak DSÖ ile devam eden görüşmelere ilişkin yorum yapmadı.
Önerilen reform planı, Trump’ın geçiş ekibinin talebi üzerine bir dış politika uzmanı tarafından hazırlandı. Belge, DSÖ’nün “en karmaşık ve en etkisiz BM kuruluşu” haline geldiğini öne sürüyor.
Son 20 yılda önerilen reformların uygulanmadığını belirten belge, örgütün yönetim ve bilimsel yeterliliğinin düştüğünü savunuyor.
DSÖ’nün dönüşüm direktörü Søren Brostrøm ise bu eleştirilere karşı çıktı. “Kuruluşumuz tamamen yeniden yapılandırıldı ve bu süreci sürdürüyoruz” dedi.
Brostrøm, örgütün bağımsızlığının artırılması, finansman modelinin değiştirilmesi ve harcamaların daha şeffaf hale getirilmesi gibi reformları örnek gösterdi.
Brostrøm, salgın sırasında DSÖ’nün süreci yönetme şeklinin “etkisiz ve karmaşık” olduğu iddialarını reddederek, “Üye ülkeler ek reformlar isterse, bunları yerine getirmek için çalışırız” dedi.
Trump yönetiminin reform planı, 2025’te Beyaz Saray’a bağlı özel bir elçi atanmasını öneriyor. Bu elçi, ABD’nin çekilmeden önce DSÖ ile müzakereleri yürütmekten sorumlu olacak.
Şu anda DSÖ ile koordinasyon, Dışişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından yapılıyor. Yeni elçi, küresel sağlık ajansının başına ilk kez bir ABD’linin getirilmesi için baskı yapacak.
Öneri belgesinde, “Bunun önünde resmi bir engel yok. DSÖ’de ABD liderliğinin yokluğu, ABD fonlarının boşa harcanmasına ve kuruluşun verimliliğinin azalmasına yol açtı” deniyor.
ABD, öne sürülen değişiklikler yapılıncaya kadar DSÖ’ye katılmayacağını gösteriyor.
